Shkruan: Sinan SADIKU
SHPËRFAQJA E PAKËNAQËSISË PËRMES SHPREHJES ELIPTIKE PËRPLOT MUZIKALITET
( Qasje librit më të ri të poetit Naim Fetajt, "Më lanë edhe pa këngë", edituar nga Shtëpia botuese "Beqir Musliu", Gjilan )
Poezitë e Naim Fetajt në përgjithësi dhe këto të librit më të ri të tij, “Më lanë edhe pa këngë” , në veçanti, e dëshmojnë teorinë që thotë, arti buron nga dhembja. Dhembja është ndjenja e cila i përshkon thuajse të gjitha poezitë e librit në fjalë, qofshin ato kushtuar vendlindjes, nënës, të dashurës, Kosovës, Çamërisë, atdheut në përgjithësi, vëllait të vdekur, miqve që nuk janë më, dëshmorëve...
Naim Fetaj është poet i pakënaqur me realitetin, madje skajshmërisht i pakënaqur, është një shpirt kritik i cili pa hezitimin më të vogël, me sinqeritet të plotë e shkruan atë që ia thonë zemra dhe mendja, e shkruan jo dosido , por bukur, shkurt, me rima nganjëherë të mrekullueshme, me figura që të befasojnë. Në krijimtarinë e tij, veçmas në librin më të ri të cilin e kam në dorë, janë kombinuar natyrshëm, në harmoni të plotë ana semantike me anën figurative dhe muzikore të poezisë, gjithnjë duke e shfaqur shpirtin e pasur të autorit, një shpirt artisti, i zgjuar, autokton, i ushqyer dhe rritur në ambientin shqiptar me këngë, legjenda, balada, vaje, thënie të mençura... pa e përjashtuar aspak edhe letërsinë e shkruar, muzikën dhe artin në përgjithësi. Sa i përket pakënaqësisë me realitetin, shpirtit kritik, guximit për ta thënë atë, sinqeritetit , madje, madje edhe temperamentit Fetaj na e përkujton Migjenin, të cilit në disa aspekte edhe ia kalon, veçmas në rastet kur përdorë fjalë “të vrazhdëta” për ta shprehur realitetin e vrazhdët.
Fetaj është poet krejtësisht i veçantë. Të veçantë e bëjnë disa veti që e karakterizojnë poezinë e tij. Pjesa dërmuese e poezive të librit që e kemi në dorë, sikurse edhe të librit të mëparshëm “Vezullimë thinjash”, janë të shkurta me figura të ngjeshura eliptike, të cilat nganjëherë na i përkujtojnë fjalët e urta, sentencat që rrezatojnë mençuri. Kjo gjuhë eliptike, me figura të ngjeshura vjen me plot muzikalitet, falë rimave interesante, të cilat të lidhura me figurën, japin kuptime, përshkruajnë realitete të zymta, të cilat si art janë në nivel dhe e kënaqin shijen tonë estetike. Dihet figurat emërtohen, klasifikohen për ta analizuar dhe shpjeguar artin, ndërsa në vepër ato janë pjesë e një tërësie. Nëse do të duhej ta gjenim figurën që e karakterizon poezinë e Fetajt ajo është ironia e cila shpesh kalon në sarkazëm.
Poezitë e librit “Më lanë edhe pa këngë” janë të sistemuara në tri cikle: “Kohë korbash troket”, “Mbi dënesjen tonë” dhe “Dhembja pikon veç nga zemra”. Autori përmes vargjeve poetike e shpreh pakënaqësinë, zhgënjimin me proceset, rrjedhat dhe zhvillimet nëpër të cilat kaloi Kosova e lirë gjatë dy dekadave të fundit, zhvillime këto të cilat shkuan në një kahje tjetër, jo rrallë krejtësisht të kundërt nga ajo që kishim synuar dhe pritur. Ndodhën deformime, stërkeqje të atyre përmasave që askush s`e kishte pritur e as besuar se do të ndodhnin. U harruan idealet dhe filloi vrapi pas pushtetit pas pasurimit pa zgjedhur mjete, pa e kursyer as jetën e njerëzve, duke i përfshirë edhe veprimtarët dhe bashkëveprimtarët.
Nuk duam plumba ...nuk duam prita
Pas lufte pastaj krisi zezëdita
Edhe zogjtë e malit i shitoi shita
Shkruan autori që në poezinë e parë të librit, të titulluar “Pas lufte”. Dhe vazhdon në Poezinë “Vet e endëm natën”:
Kot murosëm gra… ndër ura e kala
Vetë e endëm natën
Me njëmijë hata
Në poezinë tjetër të titulluar “Si ëndërr e them po ëndërr s`ishte” i gjejmë vargjet:
Me hile i nisën dhe këngët për dëshmorët
Shtyhen me bjeshkën
Për një bukë skamnorët
Veç kripa s’na duhet tash e s’di sa mot
Bukë e këngë e faqe
I ulim me lot
Vargje që e përshkruajnë bukur realitetin e zymtë gjejmë edhe në shumë poezi të tjera, por unë do t`i citoj disa më karakteristike.
Te poezi a “Fushës s`i ngeli gjë tjetër”
Brejnë gjithçka dhe dërrasat e varrit
Opingat e plakut dhe unakët e zjarrit
I thanë edhe lisat uh lisat e malit
Poezia “Gjakimi” i ka vetëm dy vargje
Tash e sa vjet kërkojmë shpëtimin
A i vrasim gjelat kur ndjellin agimin
Si të shprehen më bukur veprimet tona absurde, paradokset që vështirë e ka t`i shpjegojë mendja njerëzore e të mos flasim për t`i arsyetuar.
Të ngjashme janë edhe vargjet:
Ti… liria ime… më ndjek hap më hap
Më vrave e më vret… të vdekur më do prapë
Të shkëputura nga poezia “Rekuiem për lirinë”.
Ku ka me keq se kur të vret liria, kur ajo të do të vdekur?!
Ku ka me keq se kur të vret liria, kur ajo të do të vdekur?!
Edhe pse poezitë e librit “Më lanë edhe pa këngë” i përshkon ndjenja e pakënaqësisë, e zhgënjimit, e mospajtimit të thellë me realitetin e zymtë, ato si art janë krijesa të bukura, të lezetshme dhe si të tilla shkaktojnë kënaqësi estetike dhe lexohen me një frymë. Po të kishim një kritikë letrare të cilës i besojnë lexuesit dhe ndonjë revistë apo medium tjetër e cila do ta publikonte kritikën e tillë. Pra po t`i kishim mjetet dhe metodat e afirmimit dhe popullarizimit të artit letrar, në këtë rast të poezisë, nuk do ta kishim vështirë që librit në fjalë t`ia gjenim lexuesin. Jam i bindur se kushdo që e lexon këtë libër, e kam fjalën për dashamirët e letërsisë, do t`ua sugjerojë për ta lexuar edhe miqve të vet.
Dardanë, 05 gusht 2019
