Mehmet Rrema: Naim Fetaj dhe poezia "Dosja pa numër"

Poeti Naim Fetaj

DOSJA PA NUMËR

Binin zogj si breshër nga qielli
Me breshëri plumbash të çarë në mes
Mjegulla solli vdekjën e burrat ranë te lumi
Aty e mbrapa... kush s'ka pa mëngjes...

Vajin e fëmijëve e kanë përkundur lisat
Gjak e tambël kur pinin nëpër terr
Për gra e vasha as Zoti nuk dinte
Se ishte terrinë... tymnajë si nëpër ferr...

Prej fshati në fshat 
Me zorrrë nëpër kēmbē
Dhe t'vdekurit vinin pas
Me shpirt ndër dhëmb

Mallkonin plakat...
Breg rruge sy si gaca
Do të çelet qiella thoshin...

Po larg ishte Bllaca...


Vështrim nga shkrimtari Mehmet Rrema

Pa marrë për sipër të bëj analizën e kësaj poesie të mbrekullueshme të poetit Naim Fetaj pasi atë mund ta bëjnë siç duhet specislistët e kritikës dhe estetikës letrare, unë po hedh një vështrim të shkurtër në këtë poezi.

"Binin zogjtë si breshër nga qielli"

Poeti shikon se tokës po i kanoset një diçka e tmerrëshme që kurrë ndonjëherë nuk është parë e dëgjuar. Nëse nisemi nga librat e shenjta është një paralajmërim se po vjen fundi i botës. Ndoshta vetë Perëndia është lodhur me bëmat e njerëzimit dhe paska vendosur të na dërgoi mesazhin e fundit.

Por shpejt poeti na e heq atë pakuptueshmëri tonën dhe na sqaron se kjo nuk është një paralajmprim i Perëndisë, se do të përmbysur botën, por është dora mizore, dora gjakatare e njeriut barbar, paisur me mjetet më moderne të shfarosjes së gjithësisë, që po kërkon ta bëjë atë, prandaj ai na thotë se këto zogj që bien si breshër nga qielli "Me breshëri plumbash çarë në mes". Ja pra që kjo kataklizëm ardhka jo nga Perëndia, se ajo qendron e bën sehirë, por vjen nga njeriu, nga njeriu i lig, njeriu mizor, njeriiu i paisur me egërsinë më të lartë dhe është i gatshëm të djegi tokë e qiell, të zhduki shernd e njerëz për egon e tij.

"Mjergulla solli vdekjen e burrat ranë tek lumi"

Ky njeri gjakatar,fis me felinët dhe uqërit, përdor hrtë dredhitë e sofistikuara, herë armatimet çfarosëse, por gjithmonë parapëlqen që krimet e tij çfarosëse t'i realizojë në fshehtësi, në mjergull, sepse don që para botës nesër të shitet si viktimë, prandaj edhe kërkon t'i fshehë duke i hedhur burrat tek lumi. Sepse shpreson se lumi do të fshehë krimet monstruoze.
Tragjedia qe aq apokaliptike, në atë udhëtim sa me të drejtë poeti Fetaj thotë se "Aty e mbrapa kush nuk pa mëngjesin".

Dhe udhëtimi vazhdon mes sakrificave të pa imagjinurshme të pa kapëshme nga subkoshjenca njerëzore, por ja që ndodh. Në atë udhëtim ku nuk i duket fillimi, po aq më pak i duket fundi, janë breza që udhëtojnë. 

"Vajin e fëmijëve e përkundin lisat".

Kujt mund t'i ankohen, nga kush mund të kërkojnë ndihmë, sepse në atë udhtim ferri të gjithë kanë nevojë për ndihmë. Lisat,marrin forcën personifikuese, marrin rolin e nënës dhe përkundin, po çfarë përkundin, përkundin vajin e fëmijëve, të cilën e përcjellin degë më degë e ky vaji merr formën ushtimës, të jehonës që të arrij domosdo në ndonjë vesh i cili ende mund të ketë mbetur hapur dhe të thërrasë aq sa ta dëgjoi vrtë qielli, se fëmijët po pijnë qumësht përziet me gjak. Ky ushqim i pa zakontë që vazhdon në terrin e kohës, në terrin që nuk i shikohet ende fundi sepse "Për gra e vasha as Zoti nuk e ndali".

Sepse edhe vetë Zoti me sa duket është bashkuar jo me të pafuqishmit siç predikojnë klerikët, por është bashkuar me kriminelët, për të mos ua hequr terrin, për të mos ua lehtësuar vuajtjet këtyre grave e vajzave që u duhet , me forcë titanike të mund të përballojnë këto sfida mbinjetëzore.

U duhen shumë sakrifica sepse Zoti nuk e ndal terrin, nuk do të sjellë mëngjesin, përkundrazi e shtyn sa më larg.

Ky udhëtim biblik i paraqitur me mjeshtëri të pa krahasueshme nga poeti Naim Fetaj, është udhëtim i shqiptarëve të shpërngulur dhunshëm nga shtëpitë e trojet e tyre, një shpërngulje genocidale,që rrallë ndonjë popull e ka provuar.

Figurat e shumëta që poeti përdor, dhe i përdor me shumë saktësi dhe elegancë, nuk janë kursese atrificiale, të gjetura me mundim, jo, ata janë një brum i fermentuar në mënyrë natyrale, në shpirtin e poetit ashtu si në shpirtin e gjithë popullit heroik të Kosovës dardane, e cika prej shekujsh vuajti këtë dhunë barbare serbe dhe nga përvoja dhe jeta e tij. Ata vijnë tek lexuesi duke shkaktuar emocione të jashtëzakonëshme, që mbeten thellë në mendjen e zemrën e tij,dhe e shoqërojnë sikur të kishte përjetuar të njëjtën gjë si vetë personazhet.

"Nga fshati në fshat
Me zorrë nëpër këmbë"

Tragjikja këtu është ndërthurur në mëmyrë harmonike me të madhërishmen . Njerëz të cilët udhëtojnë nga fshati në fshat, po nuk dihet se ku ka filluar ky udhëtim biblik,nuk dihet edhe ku do të përfundoi, se fshatrat janë të lidhur me njëri tjetrin si tespijet në fijen e perit. Ec ky karvan mitologjik, ec e nuk ndalet, por nuk është një ecje e zakonëshme, nuk është një dhetitje në nstyrë, një piknik. Është një udhëtim tragjik, se personazhet janë të plagosur rëndë. Janë të plagosur në trup, po edhe në shpirtë. Ata duhet të ecin e ta përballojnë këtë udhëtim tragjik duke ecur me zorrë nëpër këmbë.

Po kaq tragjike është edhe ajo që ndodh në vargjet pasues:

"Dhe të vdekurit vijnë nga pas
Me shpirtë nëpër dhëmbë"

Pra në këtë udhëtim tragjik të gjallët shoqërohen me të vdekuritqë edhe ata bëjnë një përpjekje titanike duke ecur me shpirtë nëpër dhëmbë, për t'ju larguar. Tamam si në legjendë kur Kostandini ngrihet nga varri për të shoqëruar e kthyer motrën në shtëpi, ashtu siç i pat premtuar, por këtu, të vdekurit shoqërojnë të gjallë gjysëm të vdekur që largohen me dhunë nga armiku, nga gjakatari serb.

E gjithë kjo tragjedi e këtij rrugtimi të gjatë,këtij rrugtimi me përballje me luftën më të vështirë që mund të imagjinohet, e këtij rrugtimi biblik, autori i kundërven optimizmin, dëshirën e madhe për jetë dhe shpresën për të. Të moshuarat,pjesë e kësaj vuajtje, e këtij karvani të gjatë, pa u drejtuar fare tek Zoti, lëshojnë një mallkim, ulur aty buzë rrugës, dhe janë të bindura, se mallkimi i tyre do të godasë më rëndë se vetë mallkimi i Perëndisë shkaktarin e kësajë tragjrdie, të këtyre dhimbjeve të pa shoqe, që vetëm ata, bijët e shqipes, mund t'i përballojnë:

"Mallkonin plakat
Breg rruge,sy gaca
Do të çelet qielli thoshin
Po larg është Bllaca"

Edhe ashtu, në atë gjendje që ishin, edhe pse e shikonin se Bllaca, liria ishte larg, ata prapë shikonin se diku larg në horizont ajo është dhe do të çeli një ditë e re, dita e lirisë.
Duke lexuar poezinë e poetit Naim Fetaj nuk ka se di të mos emocionohesh dhe të përjetosh atë tragjedi gjenocidiale, të pashoqe të ndodhur në mes të Evropës së vjetër, të kontinentit gjoja demokratik e djep të humanizmit.

Duke e falënderuar për këtë poezi të bukur, i uroj të tjera suksese poetit!